Tại sao vương quốc Chămpa lại sụp đổ

Như chúng ta đã biết, trên dải đất miền Trung đã từng tồn tại vương quốc Cham Pa. Những biến động lịch sử đã đưa đẩy Champa từ một vương quốc hùng hậu ngày xưa trở thành một nhóm người dân tộc thiểu số như hiện nay. Vậy thì cái gì có thể là nguyên nhân chính và đích thực dẫn đến sự suy tàn và diệt vong của vương quốc Champa?

Duy tâm
Trong suy nghĩ rất cơ bản của người Chăm xưa, thần thánh có vị trí cực kỳ quan trọng trong cuộc sống và thậm chí cả chính trị. Khi giải quyết một vấn đề phức tạp hay đối phó với một biến cố lớn về chính trị, họ không bao giờ không trông cậy đến sự giúp đỡ của thần thánh. Hầu như cái gì cũng chắp tay vái thần để mong chờ sự trợ giúp chiến thắng hay giải pháp để giải quyết vấn đề. Nhưng trong thực tế phũ phàng, yếu tố tâm linh đó không phải lúc nào cũng là giải pháp tối ưu để xử lý công việc nhất là những điều liên quan đến vận mệnh và sự tồn vong của một dân tộc.

Người Việt thì thực tế hơn. Phải chăng đó là kết quả của tinh thần nho giáo? Giai đoạn cực thịnh về nho giáo Việt Nam (thời nhà Lê dựng bia Văn Miếu) đồng thời là giai đoạn khi ranh giới mới giữa hai quốc gia Đại Việt và Chăm được ấn định lại (núi Đá Bia), chính xác như sử sách ghi chép là vào năm 1471. Cái tư duy của người Việt, nói thẳng ra, là nó thực dụng hơn, thần thánh cũng đóng vai trò quan trọng nhưng không phải vai trò lãnh đạo những bộ óc thực dụng, mà đóng vai trò phục vụ cho các chiến thuật gom quân, dụng binh.

Vào Cut
Cut là tên gọi nghĩa địa dành cho người Chăm khi qua đời. Nó như chốn linh thiêng lưu giữ linh hồn của người chết, là miền cực lạc và điểm đến mà mỗi người Chăm đều ngưỡng vọng khi còn sống. Cut ví như thiên đường mà các con chiên của Đấng cứu thế Giê-su hướng tới.

Tuy gọi là nghĩa địa đấy, nhưng không phải người Chăm nào cũng được chôn cất nơi đây bởi họ có những quy định khá khắt khe và, éo le thay, có chiều hướng đối nghịch với tinh thần và nhuệ khí mà các chiến binh cần có khi lâm trận. Ấy là, người Chăm khi qua đời phải giữ được cơ thể nguyên vẹn - không cụt tay, không cụt chân... mới được chôn cất tại Cut. Đây là một trong những tục lệ lâu đời thật sự đã tác động mạnh đến tâm lý của người chiến sĩ Chăm. Chiến đấu mà trong lòng cứ sợ mất tay, mất chân và lo sau này không được về Cut thì không thể nào chiến đấu hết mình được.

Thiết nghĩ, hai lý do trên phần nào nói lên được những nguyên nhân dẫn đến sự diệt vong của vương quốc Champa.